Niet alleen in de VS leeft men op de pof

De teller in de linkerkolom van deze website toont de staatsschuld als pijnlijk gevolg van de recessie

Tegen de tijd dat je dit artikel uit hebt is onze nationale schuld met pakweg een ton gestegen. De crisis slaat een enorm gat in de begroting. Voor nieuw beleid is de komende jaren geen cent meer over.

Iedere dag neemt de schuld van de Nederlandse overheid gemiddeld met meer dan 47 miljoen euro toe. Ieder uur komt er bijna twee miljoen bij. Iedere seconde loopt de staatsschuld met ruim 550 euro op.

National Debt Clock
De Amerikanen zijn vertrouwd met dit soort sommetjes. Al sinds 1989 hangt er in New York een meter die tot op de dollar nauwkeurig de Amerikaanse staatsschuld weergeeft. Eerst hing de National Debt Clock op 42nd Street bij Time Square, tegenwoordig hangt hij aan een gebouw op Sixth Avenue.

De bedenker was vastgoedhandelaar Seymour Durst, die met zijn klok de aandacht wilden vestigen op de snel uit de hand lopende Amerikaanse schuld. President Ronald Reagan had in de jaren tachtig een populistische cocktail van meer uitgaven en lagere belasting bedacht en als gevolg daarvan was de nationale schuld geëxplodeerd. Durst maakte zich daar zorgen om.

Terecht, want iedere dollar of euro extra schuld vermindert de slagkracht van overheid en economie. Door de rentelasten blijft er minder geld over voor zaken als onderwijs en infrastructuur. En uiteindelijk moet er worden afgelost, en moet de overheid via bezuinigingen en lastenverzwaring op een begrotingsoverschot uitkomen.

Onze eigen schuldmeter
Nederlanders zouden zich daar misschien nog wel meer zorgen over moeten maken dan de Amerikanen. Onze bevolking zal de komende decennia sneller en meer vergrijzen dan die van de VS. De noodzaak voor een lage schuld en een evenwichtige begroting is hier dan ook groter.

Het werd dan ook tijd dat Nederland zijn eigen klok krijgt. Op de Z24 Staatsschuldmeter tikt er iedere seconde onverbiddelijk iets meer dan 550 euro bij. Hoeveel deze schuld per Nederlander bedraagt, kun je ook op de meter zien.

Bos zelfverzekerd
Als het aan Wouter Bos had gelegen, had de Staatsschuldmeter omlaag in plaats van omhoog geteld. Bij zijn aantreden presenteerde de minister van Financiën nog glorieuze begrotingen met keurige overschotten. De staatschuld zou afnemen tijdens zijn kabinetsperiode.

Op Prinsjesdag 2007 sprak Bos het parlement zelfverzekerd toe: "Vandaag bied ik u een Miljoenennota aan waarin vier jaar achtereen, elk jaar weer een overschot op de begroting wordt gepresenteerd. Voor het eerst sinds 1954."

Het liep anders. De kredietcrisis kwam er tussen. Bos moest geld uit trekken om banken redden en bedrijven steunen, terwijl de belastinginkomsten snel daalden.

Grootste schuld ooit
Komende dinsdag presenteert Bos de begroting voor 2010. Daarin staat naar verwachting een begrotingstekort van zo’n 38 miljard euro. Dat is het grootste tekort sinds 1814, het vroegste jaar waarvoor gegevens bekend zijn. In 1814 kwam de overheid 6,4 miljoen gulden tekort – omgerekend 2,9 miljoen euro.

De staatsschuld bedroeg dat jaar 350 miljoen. In 2010, zo verwacht het CPB is dat 381 miljard, ruim duizend maal zoveel. Nog nooit stond Nederland zoveel in de min. (Zie: In Beeld: Twee eeuwen schuld)

Natuurlijk, een gulden was in 1814 veel meer waard en de Nederlandse economie was vele malen kleiner. Als percentage van het bruto binnenlands product is de huidige schuld kleiner dan in 1814.

Jaren van bezuinigen
Maar de miljarden drukken toch zwaar op de begroting van Bos en die van zijn opvolgers. Nederland heeft in twee crisisjaren met grote tekorten, de mogelijkheden van de politiek voor decennia beperkt.

We krijgen vele jaren met harde bezuinigingen, en voor lastenverlichting is geen cent meer. Net zo lang totdat de Staatsschuldmeter tot stilstand komt, en daarna af gaat tellen.

Dit artikel is vrijwel letterlijk overgenomen van de website van Z24